De Historische Atlas van het Vlaams Gewest is inderdaad een uniek kaartenboek. Sedert België evolueerde naar een federale staat en het Vlaams Gewest een realiteit werd, was er geen echte atlas, die het volledige gewest van De Panne tot Maasmechelen en van Knokke tot Ronse bestrijkt, voorhanden.
Wij willen met deze studie die leemte opvullen met een werk dat zowel de beroepshistoricus als de geïnteresseerde liefhebber aanspreekt. Wij geven graag toe dat dit werk niet mogelijk zou geweest zijn zonder het massaal online plaatsen van allerhande oude en mooie kaarten die tot dan toe in de archieven verborgen bleven.
Dit werk is in de eerste plaats een atlas, een verzameling van kaarten zoals die toen getekend en gegraveerd werden. Sommige kaarten hebben wij bijgewerkt om hun leesbaarheid te vergroten. Want leesbaarheid, is volgens onze bescheiden mening, een ‘conditio sine qua non' voor het benaderen van een historische kaart.
De inhoud:
- De Heraldische Kaart van het Brugse Vrije door Pieter Pourbus en gekopieerd door Pieter Claeissens omstreeks 1601, op de kaart voorzien van nummers die verwijzen naar de bijgevoegde legende.
- De kaarten van het Amsterdamse huis Visscher, gekend onder de naam Visscher-Roman kaarten uit 1656
- De Fricx kaarten uit het begin van de 18de eeuw
- De kaarten van J.P. de Bouge
- De Kabinetskaart van Ferraris uit 1777, door de auteur voorzien van parochiegrenzen, die niet op de originele kaartbladen stonden
- De Carte Marchande van Ferraris uitgegeven in 1778
- De topografische kaart van Vandermaelen op 1:80 000 uit het midden van de 19de eeuw
- Aangevuld met een hele reeks deelkaarten van kasselrijen, kwartieren, departementen en provincies.
De auteur — Paul Vandewalle (°Brugge, 1941) studeerde geschiedenis aan de Rijksuniversiteit te Gent en promoveerde in 1979 onder leiding van Prof. Dr. Adriaan Verhulst tot Doctor in de Geschiedenis met als proefschrift De geschiedenis van de landbouw in de Kasselrij Veurne, 1550-1645. Beroepsmatig was hij leraar Geschiedenis aan het Sint-Lutgardis-instituut te Oostende. Na zijn pensionnering ging zijn interesse steeds meer uit naar de cartografie. Zo verscheen van zijn hand De Vlaamse Kasselrijen in kaart gebracht en de tweedelige Historische Atlas van Veurne-Ambacht. Ook publiceerde hij een Historische Atlas van Knokke-Heist.
Peregrinatio in terram sanctam, book, Erhard Reuwich, detail (MET, 19.49.3). From Wikimedia Commons.